NGHỆ THUẬT LÀM BẠN VỚI CON
Trong thế giới của trẻ đặc biệt – có những vấn đề nếu dựa trên tư duy của một gia đình, hay của bố mẹ bình thường, sẽ có những điều không hiểu nổi. Đối với trẻ bình thường tuy cũng có những quan điểm khác nhau về cách giáo dục con mà nói chung có thể xếp vào 4 nhóm : Nhóm áp đặt, nhóm nuông chiều, nhóm tôn trọng và nhóm bỏ mặc. Có khi có sự pha trộn giữa các hình thức đối xử, vừa áp đặt vừa chiều chuộng , hay có vẻ tôn trọng con nhưng thực ra là bỏ mặc con loay hoay với các vấn đề của mình. Và chắc chắn cũng có những ông bố bà mẹ tuyệt vời, với sự quan tâm chừng mực, hướng dẫn và yêu thương con cái bằng trí tuệ và trái tim, biết chăm sóc và biết làm bạn với con.
Thế nhưng, khi phải đối diện với một đứa con “đặc biệt” thì họ rất dễ mất phương hướng ! cho dù họ có 1 hay 2, 3 tính cách nêu trên ! Không phải là do họ vô tâm hay kém hiểu biết, mà họ phải có sự chọn lựa giữa một “rừng “ thông tin, hướng dẫn, giữa muôn vàn những phương pháp và quan điểm khác nhau… khi mang con đi chẩn đoán, đánh giá…với các đơn vị khác nhau . Nếu như họ lại lên mạng xã hội để nhờ “đoán bệnh” qua một vài thông tin mơ hồ chủ quan thì họ sẽ có khả năng đối diện với những thông tin Thật, giả, tốt xấu pha trộn một cách tinh vi hay thô thiển, nhưng cái nào, phương pháp nào cũng có khả năng làm họ “sập nguồn” tư duy. Không còn đủ sự bình tĩnh, sáng suốt để có thể tìm kiếm, lựa chọn cho mình một con đường, một định hướng. Bởi vì, ngay từ đầu họ đã bị dẫn dắt bởi quá nhiều sự tác động khác nhau.
Có những thông tin rất khoa học, rất đầy đủ để có thể giúp họ nhìn nhận về tình trạng con mình, nhưng lại không đưa ra được những định hướng hợp lý và đầy đủ cho một hành trình mà họ sẽ phải trải qua. Vì thực tế thì không có một “trải nghiệm mẫu” cho mọi trường hợp. Có những phương pháp rất tốt, có chứng cớ khoa học, có kỹ thuật cụ thể… nhưng lại khiến cho phụ huynh tưởng rằng đây sẽ là “chiếc đũa thần” để giúp con mình “thoát khỏi kiếp nạn” ! Đó là chưa kể đến những điều kiện để áp dụng hay thực hành các phương pháp đó, mà phụ huynh vừa phải có khả năng như một chuyên viên, vừa phải có đủ sự kiên nhẫn của một nhà nghiên cứu, vừa có đủ tài chính như một nhà đầu tư. Bên cạnh những điều tốt mà khó theo đuổi đó, lại còn vô số những biện pháp mà xem ra rất “phù hợp” và tạo sự yên tâm cho phụ huynh cho đến khi …bỏ cuộc !
Vậy thì hình thức nào là có hiệu quả và cách can thiệp nào là tốt nhất cho con. Mọi phương pháp được đưa ra, thường là những “điều cao siêu” và tốt đẹp dành cho trẻ, là những kỹ thuật, phương pháp cao cấp dành cho giáo viên và phụ huynh, với những lời hứa hẹn, mơ hồ và hấp dẫn … còn PH có theo được, có giác ngộ được hay không thì ..không biết ! tùy vào sự kiên nhẫn và túi tiền của mình! Cũng có những phương pháp muốn cho phụ huynh được soi chiếu, nhận ra những sai lầm của mình, hay những..tội lỗi của mình… để có thể thanh tẩy trước khi muốn can thiệp cho con ! Sau khi tham gia những khóa học, lắng nghe những chia sẻ cao thâm, trí tuệ…khiến cho tâm trí phụ huynh như được nâng lên một tầm cao mới… cho đến khi quay về nhà, đối diện với những hành vi không kiềm soát được của con, thì y như là rớt từ trên 9 tầng mây xuống …địa ngục ! Và rồi lại cắm cúi tìm thầy, tìm thuốc ..để tiếp tục “trăm sự nhờ thầy” !
Có thể nói, trẻ bình thường có thể sống với những điều cao siêu, những ước vọng cao cả của cha mẹ, miễn là đủ khả năng và sức khỏe. bởi vì trẻ ý thức được “chỗ đứng” của mình . Tình yêu thương và kỷ luật nghiêm khắc có thể tác động lên con. Nhất là khi có thành tích về học tập, trẻ có thể hình thành những nỗ lực cho bản thân để phát triển. Còn với trẻ đặc biệt thì trẻ không biết dựa vào năng lực cá nhân, không có sự nỗ lực , và ngay cả những hoạt động bình thường, cũng có thể là một trở ngại, nhưng phụ huynh lại ít được chỉ ra là mình cần phải làm gì để trẻ có thể thực hiện một cách tốt đẹp những điều rất bình thường đó , để có thể tiến bộ trong học tập!
Khi phụ huynh cho con đi can thiệp, thì chỉ riêng chi phí dành cho con hàng tháng cũng đã là một gánh nặng với nhiều gia đình . Và khi đã dốc sức cho con để có đủ tiền học phí, thuốc men, ăn uống… thì hầu hết phụ huynh đều cho rằng, giúp cho con ổn định, phát triển các kỹ năng là trách nhiệm của nhà trường – Điều này hoàn toàn hợp lý ! Nhưng nếu không có sự “tiếp tay” của PH trong các hoạt động tại gia đình thì những tác động của GV ở trung tâm sẽ tiến triển rất chậm, có khi dậm chân tại chỗ ! Rất khó giải thích cho phụ huynh hiểu là ngay cả với những chuyện bình thường nhất trong cuộc sống, nếu không được quan tâm và biết cách tác động, thì cũng là một điều hết sức khó khăn với trẻ đặc biệt. Những chuyện như ăn uống, nghỉ ngơi, giải trí của trẻ bình thường là những điều mà trẻ có thể tiếp thu, thực hiện một cách tự nhiên, thì lại là một trở ngại lớn cho trẻ đặc biệt. Những phương pháp giáo dục đặc biệt có thể giúp cho trẻ có thêm nhận thức, cải thiện được những rối nhiễu…nếu được tác động đúng cách và nhất là nếu trẻ có được sự cải thiện về những hoạt động đời thường tại gia đình..
Ai sẽ là người có khả năng cải thiện tốt nhất những hoạt động bình thường cho trẻ đặc biệt ? ai cũng dễ dàng nói ra ai đó là ai , nhưng làm sao để cho phụ huynh hiểu được rằng đứa trẻ phải được tiếp nhận những “điều tầm thường” trước khi, hay song song với những “kỹ thuật cao cấp” để có thể phát triển nhận thức, thay đổi hành vi – trong một chừng mực có thể ! Điều này quả thực là không hề dễ dàng , có không ít các nhà chuyên môn đã nhận xét : Đưa ra những biện pháp để giúp trẻ phát triển tuy khó, nhưng còn dễ hơn nhiều so với việc đưa ra những hướng dẫn giúp bố mẹ trẻ thay đổi tư duy nhận thức về cách ứng xử với con. Để từ đó có thể giúp cho con tiến bộ.
Làm bạn với con là một nghệ thuật, không phải đạt được bằng những tài năng, những kiến thức thâm sâu hay sự thăng hoa của tư duy, sự nâng cấp các cảm xúc bằng những phương pháp cao siêu, huyền bí … mà chỉ là sự lắng nghe, sự quan tâm , sự tin tưởng và cả sự tôn trọng những giá trị bên trong của con. Nhất là những điều mà bố mẹ có thể dành cho con, không chỉ là những kỹ thuật bài bản, mà còn là sự tự nhiên, thoải mái trong các hoạt động hàng ngày với tinh thần “chấp nhận” tình trạng thực tế của trẻ. Điều này tưởng như rất đơn giản vì chỉ là cách ứng xử với con – Nhưng thực tế, ngay từ khi biết con là một trẻ đặc biệt, rồi phải trải qua “trăm cay nghìn đắng” của một chuỗi đoạn trường “can thiệp – trị liệu” thì may ra phụ huynh mới thấy được , điều quan trọng không chỉ ở những “kỹ thuật tương tác” với con, mà còn cần có một “bầu khí tích cực” tại gia đình. Nhưng bầu khí tích cực này chỉ xuất hiện khi có sự “thấu cảm” với những vấn đề của trong các hoạt động bình thường.
Phụ huynh vừa phải có sự chấp nhận tình trạng của con mình, vừa phải biết tạo ra một bầu khi tích cực không chỉ cho con, mà còn cho tất cả các thành viên trong gia đình, biết quan tâm và chấp nhận một thành viên đặc biệt . Phụ huynh cũng cần có những kiến thức, sự sáng suốt, lòng yêu thương khi đứng trước những thái độ, hành vi bất thường để đủ bình tĩnh và có những đáp ứng phù hợp ! Thật quả là không dễ dàng chút nào, nếu so với việc kiếm được nhiều tiền và gửi con vào các trung tâm cao cấp hay nhờ nhiều giáo viên giỏi, chuyên gia đầu ngành “giải quyết” dùm mình ! Nhưng, đó lại là một điều kiện cần thiết nếu thực sự muốn con tiến bộ và có thể nhìn thấy được viễn cảnh tốt đẹp của con sau này !
Lê Khanh .